بررسی تاثیرات منفی آلودگی هوا بر سلامت مغز و فعالیت های آن

» کاهش اکسیژن رسانی به مغز،
»» پدیدآمدن اختلال های خلقی،
»»» تغییردرترکیبات مغز،
»»»» سکته مغزی
از جمله تاثیرات منفی آلودگی هوا بر سلامت مغز و فعالیت های آن است.

مطلب اول : یکی از علت های آسیب آلودگی هوا بر روی مغز ؛ کاهش یافتن اکسیژن رسانی به مغز است که منجر به اختلال‌هایی مانند افسردگی، پرخاشگری، بی‌تفاوتی، اختلال در تمرکز و توجه می شود:

مغز یکی از پیچیده‌ترین ارگان‌های بدن انسان است که سخت‌ترین وظایف را بر عهده دارد، کنترل سیستم‌های عصبی، احساسات و عواطف هیجانی، راه رفتن، صحبت کردن، نفس کشیدن و فکر کردن و هزاران فعالیت دیگر. مغز آنقدر پیچیده است که هر کدام از قسمت‌های آن وظیفه‌ی انجام و کنترل کاری خاص را به عهده دارند و فعالیت نادرست هر کدام از این بخش‌ها می‌تواند باعث بروز اختلال‌های زیادی شود.
نتایج پژوهش‌های انجام شده روی حیوانات نشان می‌دهد با کاهش انتقال اکسیژن به مغز، رفتارهای پرخطری از حیوانات سر می‌زند.
این وضعیت در خصوص انسان‌ها نیز صدق می‌کند. اگر به علت آلودگی هوا، میزان اکسیژن‌رسانی به مغز کاهش یابد، برخی نقاط حساس آن تحریک می‌شود و در نتیجه اختلال‌هایی مانند افسردگی، پرخاشگری، بی‌تفاوتی، اختلال در تمرکز و توجه بروز می‌کند. و همچنی با عث تغییرات شخصیتی می گردد.
به علاوه، کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز در عرض چند دقیقه، باعث از کار افتادن مغز و در نهایت مرگ مغزی می‌شود.    

‍ مطلب دوم: علت دیگر آسیب رسانی آلودگی هوا به مغز این است که آلودگی هوا ترکیبات مغز را تغییر میدهد و باعث اختلال در حافظه و کند شدن عملکرد ذهنی میث شود :

« محققان علوم پزشکی اعلام کردند قرار گرفتن دراز مدت در آلودگی هوا، به مغز آسیب می زند و آن را تخریب می کند.
به گفته محققان،‌ این آسیب به حدی است که ممکن است به تحلیل رفتن قوای شناخت مغزی و ایجاد زمینه برای ابتلا به آلزایمر منجر شود.
دانشمندان آمریکایی می گویند آلودگی هوا ممکن است به تغییرات ساختمانی در مغز منجر شود و آسیب های نامرئی ایجاد کند.
دکتر الیسا ویلکر و همکارانش در بخش همه گیر شناسی بیماری های قلب و عروق مرکز دانشگاهی هاروارد در بوستون می گویند: قرار گرفتن طولانی مدت در آلودگی هوا، حتی اگر میزان آلودگی کم باشد به بروز بیماری های شناختی مغز و ایجاد تغییرات ساختمانی در آن منجر می شود. » (1)

« اختلال در حافظه و کند شدن عملکرد ذهنی از بارزترین عوارض آلودگی طولانی مدت هواست و افراد را در موقعیت‌های اجتماعی، شغلی و مراقبت از خود دچار مشکل می‌کند.
کاهش میزان اکسیژن در مغز، پیش از اینکه بر عواطف فرد اثر بگذارد، عملکرد ذهنی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد و انجام فعالیت‌های ذهنی مانند محاسبه، یادآوری اطلاعات، توجه و تمرکز را مختل می‌کند به طوری‌که ممکن است دانشجویان، مدیران یا حتی زنان خانه‌دار هم به نوعی در انجام کارهایشان با مشکل مواجه شوند.
گاهی بر اثر آلودگی طولانی مدت هوا در کلان شهرها، به‌تدریج شخصیت افراد، متفاوت از شخصیت گذشته‌شان می‌شود، مثلاً اگر فرد برون‌گراست، درونگرا می‌شود و ارتباط‌های اجتماعی وی به حداقل می‌رسد که در نهایت بر روابط اجتماعی او هم تأثیر می‌گذارد.
انسان موجودی اجتماعی است که از طریق ارتباط با همنوعان خود نیازهایش را برآورده می‌کند در حالی که در هوای آلوده به علت کاهش اکسیژن و اختلال در عملکرد مغز، فرد به مرور مهارت‌های اجتماعی خود را از دست می‌دهد و دچار مشکل می‌شود.
افراد سالخورده به‌علت ضعف سیستم ایمنی بدن و وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشارخون، قلبی عروقی، دیابت و… و کودکان به‌علت شرایط فیزیکی بدنشان بیشتر در معرض آسیب هستند و در این شرایط اختلال‌های رفتاری، پرخاشگری، عصبانیت، درگیری فیزیکی، اختلال حافظه، توجه و تمرکز و در پی آن افت تحصیلی کودکان بیشتر مشاهده می‌شود.
بروز تحریک‌پذیری و احساس خستگی دائم برای کودکان بسیار خطرناک‌تر است، چون دستگاه عصبی کودکان در حال رشد است و ریزگردها باعث اختلال دستگاه عصبی می‌شود.
ذرات معلق در هوا مثل گازکربنیک، آزبست و ترکیب‌های شیمیایی، ریزگردها یا ریزآلاینده‌ها با چشم دیده نمی‌شوند اما به راحتی می‌توانند از راه تنفس وارد ریه شوند و خطرهای جدی برای سلامت جسم انسان‌ها داشته باشند و باعث ایجاد مشکلاتی مانند واکنش‌های آلرژیک، حمله‌های آسم، بیماری‌های قلبی عروقی شوند و حتی در سالمندان و کسانی که مشکلات قلبی عروقی یا ناراحتی‌های تنفسی دارند، باعث افزایش خطر مرگ می‌شوند.
خطر ریز آلاینده‌ها فقط به مشکلات جسمی ختم نمی‌شود بلکه نشانه‌های روانپزشکی هم در انسان به وجود می‌آورد، اضطراب، تغییرات خلقی، بی‌قراری، افسردگی، سردرد، احساس خستگی و کاهش تمرکز از عوارض روانی تنفس ریزآلاینده‌هاست.
این آلاینده‌ها از طریق ریه وارد خون و سپس مغز می‌شوند و در برخی نقاط مغز رسوب می‌کنند. هر چه ذرات ریزتر باشد، خطر آنها بیشتر است، چون امکان نفودشان از طریق ریه به جریان خون افزایش می‌یابد.
رسوب این مواد و ترکیب‌ها به شکل حاد و تدریجی بروز سرطان مغز را که نادرترین اختلال ناشی از آلودگی هواست تا سردرد که شایع‌ترین علایم عصبی است به‌دنبال دارند.
بررسی‌ها و تحقیقات روانپزشکی نشان داده تنفس فلزات سنگین، گازهای ناشی از سوخت و سوز ناقص مواد سوختنی و ریزگردها در کلانشهرها وضعیت شناختی افراد را نیز دچار اشکال می‌کند و کاهش قدرت تفکر، ضعیف شدن حافظه، پرخاشگری، عصبانیت و تحریک‌پذیری از دیگر عوارض آلودگی هواست.
در کلان‌شهرها به‌علت این آلودگی، رفتارهای نوع دوستانه مانند احترام به دیگران و رعایت حق تقدم در رانندگی و… کاهش و میزان برخوردهای کلامی و درگیری‌های فیزیکی افزایش می‌یابد.
بروز حرکت‌های غیرارادی در افراد، نداشتن تعادل و گاهی بروز تشنج هم از دیگر عوارض رسوب مواد سمی موجود در مغز است.» (2)

مطلب سوم : آلودگی هوا باعث سکته مغزی می شود :

دانشمندان دریافتند کسانی که در مناطق آلوده زندگی می کنند،‌ مغزهای کوچک تری خواهند داشت میزان بروز سکته های مغزی در آنان، بیشتر از دیگران است.
محققان با استفاده از روش تصویر برداری ام آر آی، بر روی ۹۴۳ فرد بالغ انجام گرفت که نشانی از بیماری های آلزایمر و سکته مغزی در آنان مشاهده نمی شد.
سکته مغزی یک بررسی آسیب حاد مربوط به سیستم عصبی است که در آن ، جریان تامین کننده مواد مغذی و اکسیژن قسمتی از مغز قطع می شود.در نتیجه ، عملکرد عصبی ناحیه آسیب دیده مختل می شود.
قطع جریان خون معمولا در شریان ها اتفاق می افتد ، اما می تواند وریدها را نیز درگیر کند.
سکته مغزی یک مساله اورژانسی پزشکی است که می تواند به آسیب موقتی عصبی و حتی مرگ منجر شود ، در صورتی که سریع و به موقع تشخیص و درمان نشود.
سومین علت مرگ و ناتوانی در ایالات متحده و کشورهای صنعتی اروپایی همین سکته مغزی است .
به طور متوسط هر چهل و پنج ثانیه یک سکته مغزی اتفاق می افتد و هر سه دقیقه یک نفر را می کشد.
از هر پنج مرگ ناشی از سکته مغزی ، دو مورد در مردان و سه مورد در زنان اتفاق می افتد.
عوامل خطراین بیماری شامل افزایش سن ،افزایش فشارخون ، دیابت ، کلسترول بالا و سیگار کشیدن است .
علائم این بیماری عبارتند از کرختی یا ضعف ناگهانی خصوصا در یک طرف بدن ، تکلم مشکل یا صحبت کردن نامفهوم ، اشکال در دید در یک یا هر دو چشم ، سرگیجه و فقدان تعادل ناگهانی ، کاهش یا از دست دادن هوشیاری ، درد قفسه سینه و تنفس کوتاه که سه علامت آخر ، بیشتر در زنان دیده می شود. فشارخون بالا مهم ترین عامل خطر برای این بیماری است .
البته این عامل قابل کنترل است و می توان آن را به سطوح نرمال کاهش داد.
سایر عوامل خطر که به طور برابر قابل کنترل هستنتد ، به ترتیب شامل بیماری قلبی عروقی و کشیدن سیگار می باشد.
خطر سکته مغزی با فشارخون مستقیما تغییر می کند، به این معنی که هنگامی که فشارخون افزایش می یابد ، خطر سکته مغزی نیز افزایش پیدا می کند . جنسیت تاثیری روی فشارخون ندارد و زنان با فشارخون بالا همانند مردان در معرض خطر سکته مغزی هستند.
سن ، اثر فشارخون بالا را کمتر نمی کند.
فشارخون بالا در سن شصت سالگی به اندازه همین مقدار در سن چهل سالگی خطر آفرین است.
کاهش فشارخون ، احتمال سکته مغزی را به طور قابل ملاحظه ای کم می کند.(3)

————————————————————————————–

انتخاب مطلب ، پیوند و ویرایش توسط دفترمشاوره موسسه فرهنگی دانش ( ج. ابراهیمی)
منابع :
1-خبرگزاری صدا و سیما
2- «پروین ملایی»، کارشناس بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در گفتگو با خبرگزاری ایسنا
3-خبرگزاری صدا و سیما